 |     
| |||||||||||||||
| | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||
| ΜΕΛΕΤΕΣ [ Πληροφορίες ] [ Συντελεστές ] [ Πρώτη Σελίδα ] |
Υποθετικοί λόγοι στη νέα ελληνική Αναστάσιος Τσαγγαλίδης - Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Warning: Undefined variable $author2 in /home/ntlab/public_html/areas/language/studies/studies.php on line 47 Warning: Undefined variable $author3 in /home/ntlab/public_html/areas/language/studies/studies.php on line 50 O όρος «υποθετικοί λόγοι» εμφανίζεται σε πολλές γλώσσες και σε πολλές γραμματικές περιγραφές, καθώς και σε λεξικά όχι μόνο γλωσσολογικού αλλά και γενικότερου ενδιαφέροντος. Είναι λ.χ. γνωστές και συνηθισμένες οι περιγραφές των υποθετικών δομών της αγγλικής και της γαλλικής, αλλά και της αρχαίας ελληνικής και της λατινικής. Εξίσου γνωστό είναι ότι οι σχετικές κατηγοριοποιήσεις δεν είναι οι ίδιες σε όλες τις γλώσσες. Γενικά λοιπόν η κοινή ονομασία δεν πρέπει να μας παρασύρει να θεωρήσουμε ότι σε όλες τις γλώσσες (και σε όλες τις περιγραφές) οι υποθετικοί λόγοι εμφανίζονται (και νοούνται) με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η μελέτη των «υποθετικών λόγων» είναι διαφορετικό ζήτημα από τη μελέτη της «υποθετικότητας». Αν ως υποθετικό λόγο ορίσουμε οποιοδήποτε συνδυασμό δύο προτάσεων όταν η μία εισάγεται με υποθετικό σύνδεσμο (βλ. τους σχετικούς ορισμούς παρακάτω), τότε περιορίζουμε κατά πολύ τις δομές που είναι δυνατό να ερμηνευτούν υποθετικά — υποθετικές εκφορές από το «Φύγε και θα πέσω από το παράθυρο» έως το «Με λίγη προσπάθεια θα τα καταφέρεις» δεν ανήκουν σ’ αυτό τον περιοριστικό ορισμό. Σε όλες τις γλώσσες μπορούμε να διακρίνουμε «είδη» ή «τύπους» των υποθετικών λόγων. Συνήθως αυτού του είδους οι διακρίσεις βασίζονται σε κριτήρια τυπικά (όπως είναι λ.χ. η επιλογή συνδέσμου, χρόνου, έγκλισης ή κάποιου ειδικού ρηματικού τύπου στην υπόθεση ή στην απόδοση). Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι τα (τυπικά) είδη των υποθετικών λόγων δεν είναι καθολικά· αντίθετα, διαφέρουν —λιγότερο ή περισσότερο— από γλώσσα σε γλώσσα. Οι προσπάθειες να αντιστοιχιστούν ένα προς ένα τα είδη των υποθετικών λόγων των ευρωπαϊκών γλωσσών με αυτά της παραδοσιακής γραμματικής της λατινικής —όπως και της νέας με της αρχαίας ελληνικής— συνήθως αποτυγχάνουν. Επομένως η περιγραφή των υποθετικών λόγων δεν μπορεί να είναι λεπτομερής ή πλήρης και ταυτόχρονα να ισχύει για όλες τις γλώσσες. Τα πιθανά είδη (από την άποψη της μορφής) σίγουρα θα διαφέρουν από γλώσσα σε γλώσσα. Αυτό είναι εύλογο και αναμενόμενο, εφόσον δε διαθέτουν όλες οι γλώσσες ούτε τις ίδιες λεξικές ούτε τις ίδιες γραμματικές κατηγορίες. Αντίθετα, στο επίπεδο της σημασίας είναι βέβαιο (στο βαθμό που κάτι τέτοιο αποτελεί θεμελιώδη αρχή της σύγχρονης γλωσσολογίας) ότι οποιαδήποτε σημασία, και επομένως οποιαδήποτε σχέση υπόθεσης-απόδοσης (και οποιαδήποτε σχέση υποθετικού-πραγματικού) είναι δυνατό να εκφραστεί σε όλες τις γλώσσες. Εκεί που αναμένεται να υπάρχει ποικιλία (και συνακόλουθα διαφοροποίηση μεταξύ των γλωσσών) είναι στο βαθμό σύγκλισης από το ένα «είδος» στο άλλο: Για να δηλωθούν οι διαφορές υποθετικότητας, είναι δυνατό να χρησιμοποιούνται διαφορετικοί χρόνοι, εγκλίσεις ή άλλοι ρηματικοί τύποι, διαφορετικοί υποθετικοί ή άλλοι σύνδεσμοι, ή και να αξιοποιούνται ιδιαίτερα συντακτικά ή επιτονικά σχήματα. Έτσι προφανώς, με δεδομένη την αναντιστοιχία τυπικών και σημασιολογικών κατηγοριών, δομές που χαρακτηρίζονται υποθετικές σε μια γλώσσα θα αντιστοιχούν σε δομές που δε χαρακτηρίζονται υποθετικές σε μιαν άλλη. Πολύ περισσότερο, οι όποιες διακρίσεις μεταξύ «πρώτου», «δεύτερου», «τρίτου» κ.ο.κ. είδους υποθετικών λόγων κανονικά θα πρέπει να διατυπώνονται για την κάθε γλώσσα ξεχωριστά.
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ |
