Περιγραφή: Εκτίθενται τα προβλήματα και οι δυσκολίες που παρουσίασαν οι μαθητές μιας τάξης από τσιγγανόπουλα σε σχολείο του Δενδροπόταμου Θεσσαλονίκης κατά την εκμάθηση της πρώτης ανάγνωσης και γραφής. Τα προβλήματα και οι δυσκολίες των εκπαιδευτικών που διδάσκουν σε μια τέτοια τάξη είναι ότι δεν είναι προετοιμασμένοι και εκπαιδευμένοι να αντιμετωπίσουν αυτά τα παιδιά. Δεν ξέρουν τι να τους διδάξουν, δεν υπάρχουν παιδοψυχολόγοι ή κοινωνικοί λειτουργοί για στήριξη και βοήθεια. Από την άλλη, τα προβλήματα και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα τσιγγανόπουλα ξεκινούν από την ίδια τους την οικογένεια. Τα παιδιά αυτά προέρχονται από προβληματικές οικογένειες με γονείς χωρισμένους, άνεργους ή φυλακισμένους. Οι συνθήκες διαβίωσής τους είναι άθλιες. Τα παιδιά ζουν σε ένα ιδιαίτερα στερημένο μορφωτικό περιβάλλον. Οι γονείς τους είναι στην συντριπτική τους πλειοψηφία αναλφάβητοι. Τα περισσότερα παιδιά δεν πηγαίνουν σχολείο. Αλλά κι αν ακόμη έχουν φοιτήσει για κάποια χρόνια εξακολουθούν και είναι αναλφάβητα. Η μόνη πρόοδος για κάποια από αυτά τα παιδιά είναι απλά ότι μπορούν να χειριστούν το μολύβι. Τα τσιγγανόπουλα διώχνονται από το σχολείο με διάφορους τρόπους ή σέρνονται από τάξη σε τάξη μέχρι να τελειώσουν το σχολείο, χωρίς να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν. Στα παιδιά αυτά λείπει η προπαιδεία, οι γνώσεις, οι παραστάσεις και η ενασχόληση με δραστηριότητες που προετοιμάζουν το παιδί για το σχολείο. Στην αρχή ο ρυθμός μάθησης είναι πολύ αργός. Τα παιδιά χρειάζονται πίστωση χρόνου. Τα τσιγγανόπουλα αγαπούν τις μικρές δραστηριότητες μικρής χρονικής διάρκειας. Σε κάθε δραστηριότητα μετέχουν πρόθυμα όχι όμως για πολύ. Τους αρέσει πολύ το θεατρικό παιχνίδι και οι μικρές δραματοποιήσεις, η ζωγραφική. Η ηλικία των παιδιών που πήραν μέρος στο πρόγραμμα ήταν κυρίως σκηνίτες από καταυλισμό των Διαβατών και ερχόταν στο σχολείο με λεωφορείο. Η ηλικία τους κυμαινόταν μεταξύ 6 και 15 χρονών. Σχεδόν όλα τα παιδιά δεν είχαν ξαναπάει σχολείο. Από τα 45 παιδιά μόνο 3 παρακολούθησαν νηπιαγωγείο. Από τα υπόλοιπα τα 4-5 παιδία που πήγαν σχολείο μπορούσαν να χειριστούν το μολύβι. Υπήρχε μεγάλη διαρροή παιδιών. Ενώ μετά από προσπάθεια οργανώνονταν μια ομάδα 10-12 παιδιών που δούλευαν και είχαν προσαρμοστεί και σε ένα ικανοποιητικό ρυθμό εργασίας, ή θα έφευγαν κάποια από αυτά ή θα εμφανίζονταν άλλα μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι ισορροπίες ήταν λεπτές. Κάθε φορά έπρεπε η προσπάθεια να ξαναρχίζει από την αρχή. Μόνο κατά τον Φεβρουάριο δημιουργήθηκε ένας σταθερός πυρήνα 10-12 παιδιών. Όσον αφορά την εφαρμογή του προγράμματος, στην αρχή έγινε προσπάθεια να μάθουν τα παιδιά να αναγνωρίζουν τους αρχικούς φθόγγους των λέξεων. Δεν λειτούργησε. Συνέχισε η διδασκαλία των γραμμάτων. Διδάσκοντας το κάθε γράμμα έγινε προσπάθεια να αντιληφθούν τα παιδιά και το φθόγγο που παρίστανε το γράμμα. Αν και ήταν δύσκολο τα παιδιά έδειξαν να κατανοούν κάποια βασικά πράγματα. Όσον αφορά τη γραφή και την ανάγνωση οι εκπαιδευτικοί περιορίστηκαν στην εκμάθηση των γραμμάτων λόγω συνθηκών και έκαναν μόνο πολύ μικρές δραστηριότητες, π.χ. για το γράμμα Δ έγινε η δραστηριότητα για το δάσος. Ακόμη έγινε πολλή δουλειά με το έντυπο υλικό: εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, διαφημιστικά φυλλάδια, χάρτες. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν πολύ τα βιβλία. Στα εξώφυλλα των βιβλίων τα παιδιά αναγνώριζαν τα γράμματα που είχαν μάθει. Οι ζωγραφιές των βιβλίων βοήθησαν τα παιδιά να αγαπήσουν τα βιβλία και τους έδιναν ερεθίσματα και υλικό για πληροφορίες και άσκηση του προφορικού λόγου. Όμως τα βιβλία χρησιμοποιήθηκαν και για αντιγραφή προτάσεων στα τετράδια. Έτσι τα παιδιά έμαθαν να γράφουν σωστά προτάσεις γιατί στην αρχή κολλούσαν τη μια λέξη με την άλλη. Καθημερινά γινόταν επανάληψη γραμμάτων και λέξεων. Διδάχθηκαν 24 γράμματα και 3 δίψηφα. Μερικά παιδιά άρχισαν να διαβάζουν μικρές λέξεις. Τα παιδιά ανέπτυξαν κι άλλες δεξιότητες όπως την αυτοπειθαρχία. Καλλιέργησαν τη συνεργατικότητα. Έμαθαν να μιλούν ένας-ένας και οι άλλοι να το σέβονται αυτό. Και τέλος, πολύ σημαντικό, σταμάτησαν να έχουν τάσεις φυγής.

Ειδικά χαρακτηριστικά: α) δείγματα διδακτικών τεχνικών β) δείγματα διδακτικού υλικού γ) δείγματα γλωσσικών δραστηριοτήτων

Τεχνικά χαρακτηριστικά: α) μονοχρωμία β) μικρή έκταση