6.1 Η αύξηση αποτελεί μορφολογικό και φωνολογικό φαινόμενο που μπορεί να περιγραφεί ως εξής:

(α) μέρος του μορφήματος του παρελθόντος - το οποίο εμφανίζεται στον «παρατατικό» και στον «αόριστο» - είναι η φωνολογική υποχρέωση τονισμού της προπαραλήγουσας·

(β) στα ρήματα που διαθέτουν περισσότερες από μία θεματικές συλλαβές (καθώς και σε όλα τα ρήματα της β΄ συζυγίας), η ανάγκη αυτή ικανοποιείται με απλή μετακίνηση του τόνου:

πειράζω - πείραζα - πείραξα

(γ) στα υπόλοιπα ρήματα (κυρίως ρήματα με μονοσύλλαβο θέμα της α΄ συζυγίας) προστίθεται μία τονισμένη συλλαβή (συγκεκριμένα, έ-) πριν από το θέμα, για να ικανοποιήσει τη σχετική απαίτηση, σε όσους τύπους δεν μπορούν να την ικανοποιήσουν αλλιώς, δηλ. μόνο στους τύπους στους οποίους και η κατάληξη είναι μονοσύλλαβη:

Προφανώς, το ίδιο ισχύει σε κάθε περίπτωση που η κατάληξη διαθέτει τουλάχιστον δύο συλλαβές. Έτσι, και οι εναλλακτικοί τύποι του γ΄ πληθυντικού:

γράφανε, γράψανε.

(δ) στη μέση φωνή, δεδομένου του αριθμού των συλλαβών των καταλήξεων του «αορίστου», ο κανόνας ικανοποιείται πάντα χωρίς προσθήκη αύξησης (βλ. σχετικό δελτίο). Στον παρατατικό επίσης ικανοποιείται στις περισσότερες περιπτώσεις χωρίς προσθήκη αύξησης.

6.2 Αξίζει ίσως να σημειωθεί ότι σε κάποια ιδιώματα και διαλέκτους (γεωγραφικά και κοινωνικά) διατηρείται η αύξηση - αυτή τη φορά ως άτονη επιπλέον συλλαβή, δεδομένου του νόμου της τρισλλαβίας (βλ. σχετικό δελτίο) - και στα άλλα δύο πρόσωπα του πληθυντικού: %εγράφατε, %εγράψαμε.

6.3 Πολλά σύνθετα - και άρα πολυσύλλαβα - ρήματα της νέας ελληνικής ακολουθούν κανονικά τον κανόνα τονισμού της προπαραλήγουσας στους αντίστοιχους τύπους:

περίμενα, κατάφερα, παράφαγα, το παράκανες

Πολλά άλλα όμως, ακολουθούν το λογιότερο σχηματισμό, που προσθέτει την «αύξηση» ανάμεσα στο πρόθημα και το θέμα του ρήματος:

προσέλαβα, απέκτησα, ξαναέφαγα, διέβλεπε

6.4 Σύμφωνα με μορφο-φωνολογικούς κανόνες της αρχαίας, τα ρήματα που άρχιζαν από φωνήεν παρουσίαζαν κάποιες αλλαγές της φωνητικής ποιότητας του αρχικού φωνήεντος στους αντίστοιχους χρόνους (που παραδοσιακά ονομάζεται χρονική - σε αντιδιαστολή με τη «συλλαβική» - αύξηση) και που κάποιες από αυτές επιβιώνουν και στη νέα ελληνική - ή τουλάχιστον σε κάποια ιδιώματα και διαλέκτους (γεωγραφικά και κοινωνικά):