Κανονικά και οι δύο αυτοί χρόνοι αναφέρονται στο παρελθόν, ο «παρατατικός» μη συνοπτικά και ο «αόριστος» συνοπτικά. Η διαφορά τους είναι προφανής σε περιβάλλοντα όπου η παρουσία του συνοπτικού συνεπάγεται την ολοκλήρωση της ενέργειας του ρήματος:
Χτες διάβασα το βιβλίο σου (κανονικά συνεπάγεται ότι το τελείωσα)
Χτες διάβαζα το βιβλίο σου (μπορεί να το τελείωσα, μπορεί και όχι)
Η διαφορά τους μπορεί να είναι, αλλά δεν είναι υποχρεωτικά, διαφορά διάρκειας. Έτσι:
Χτυπούσε το πόδι του (κανονικά διαρκώς, περισσότερες από μία φορές)
Χτύπησε το πόδι του (κανονικά μία μόνο φορά)
ενώ στις παρακάτω προτάσεις η διαφορά βρίσκεται στην οπτική της ίδιας κατά τα άλλα κατάστασης:
Κατά τη δεκαετία του 1990 ζούσε στην Αθήνα.
Κατά τη δεκαετία του 1990 έζησε στην Αθήνα.
Η «μοναδικότητα» του γεγονότος δεν αποτελεί κύριο γνώρισμα του «αορίστου» και μάλιστα μόνο ο «αόριστος» και όχι ο «παρατατικός» μπορεί να προσδιοριστεί από επιρρηματικά του τύπου «Χ φορές»:
*Διάβαζα τρεις φορές το βιβλίο του.
Διάβασα τρεις φορές το βιβλίο του.
Σε πολλές περιπτώσεις ρημάτων η χρήση του συνοπτικού δημιουργεί διαφορετική ερμηνεία του ρήματος:
Αγαπούσε έναν καπετάνιο (κανονικά δηλώνει κατάσταση: «ήταν ερωτευμένη»)
Αγάπησε έναν καπετάνιο (κανονικά δηλώνει μεταβολή κατάστασης: «ερωτεύτηκε»).
Μια άλλη προφανής διαφορά είναι η υποχρεωτική αναφορά του «αορίστου» στο παρελθόν (με μοναδική εξαίρεση την αναφορά στο μέλλον σε υποσχέσεις και απειλές βλ. σχετικό δελτίο) και η σχετική ευελιξία του «παρατατικού», τουλάχιστον σε υποταγμένα και τροπικά περιβάλλοντα:
Αν ερχόταν... / Αν ήρθε...
Θα έφευγε / Θα έφυγε
Μακάρι να έφευγε / Μακάρι να έφυγε
Ανάλογα με το περιεχόμενο του ρήματος και το συντακτικό και κειμενικό περιβάλλον η ερμηνεία των δύο τύπων μπορεί να μεταβάλλεται, δημιουργώντας μη επιτρεπτές δομές ή επιβάλλοντας / απαγορεύοντας συγκεκριμένες ερμηνείες:
Αρρώστησε και πονούσε.
Αρρώσταινε και πονούσε.
Αρρώστησε και πόνεσε.
*Αρρώσταινε και πόνεσε.
Έκλαιγε αφού πονούσε.
Έκλαιγε αφού πόνεσε.
Έκλαψε αφού πονούσε.
Έκλαψε αφού πόνεσε.
Ενώ πονούσε, γελούσε.
Ενώ πονούσε, γέλασε.
Ενώ πόνεσε, γελούσε.
Ενώ πόνεσε, γέλασε.
κ.ο.κ.