 |      | |||||||||||||||
| | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| | ||||||||||||||||
| ΘΕΜΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ [ Πληροφορίες ] [ Συντελεστές ] [ Πρώτη Σελίδα ] |
| ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΦΩΝΟΛΟΓΙΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ |
1. Θέμα Απαλοιφή φωνήεντος Κωδικός: ΑΤ-22 Κατηγορία: Φωνολογία Συντάκτης: Αναστάσιος Τσαγγαλίδης 2. Παραδείγματα: τ' άκουσα, θ' άργησε βάλ' τα, μάζεψ' τα θα 'φυγε, τα 'πε έλα 'δώ, ξέρω 'γώ 3. Επίπεδο-Βαθμός δυσκολίας: Από Α ΚΕΓ, 1 ΕΚΠΑ 4. Προαπαιτούμενη γνώση: Τα φωνήεντα και τα σύμφωνα της ελληνικής Αντιστοιχία φθόγγων-γραμμάτων Τονισμός 5. Πιθανά λάθη: (α) Κατά την κατανόηση προφορικού λόγου, αδυναμία εντοπισμού των ορίων των λέξεων και, συνακόλουθα, αδυναμία αντίληψης της σημασίας. (β) Κατά την παραγωγή προφορικού λόγου, αφύσικες χασμωδίες ή καθυστερήσεις στα όρια λέξεων. (γ) Κατά την κατανόηση γραπτού λόγου, αδυναμία αναγνώρισης λέξεων που έχουν υποστεί απαλοιφή κάποιου φωνήεντος. 6. Περιγραφή: Γενικά ως απαλοιφή φωνήεντος περιγράφουμε οποιοδήποτε φαινόμενο κατά το οποίο ένα φωνήεν αποβάλλεται - στα όρια λέξεων εν προκειμένω - είτε για την αποφυγή χασμωδίας είτε για άλλους λόγους, ανεξάρτητα αν παραδοσιακά ορίζεται ως «έκθλιψη», «αποκοπή», «έκκρουση» κ.τ.ό. Το φαινόμενο είναι συνηθέστερο στον προφορικό λόγο και σε περισσότερο ανεπίσημα κείμενα. Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες αποβάλλεται: (α) το τελικό φωνήεν μιας λέξης πριν από λέξη που αρχίζει από φωνήεν: μ' αρέσει, μ' άλλον, τ' άκουσα (<το / τα άκουσα), απ' αλλού (β) το τελικό φωνήεν μιας λέξης πριν από λέξη που αρχίζει από σύμφωνο: πάρ' τα, φέρ' τα, πλήρωσ' τα, απ' την Αθήνα (γ) το αρχικό φωνήεν μιας λέξης μετά από λέξη που τελειώνει σε φωνήεν: σου 'δωσα, τα 'πα, θα 'ρθω, να 'μαστε (δ) σπανιότερα, το (άτονο) αρχικό φωνήεν μιας λέξης μετά από λέξη που τελειώνει σε σύμφωνο τούτος 'δώ, το βλέπεις 'κείνο το σπίτι; Δε φαίνεται να υπάρχει γενικός κανόνας που να ακολουθείται από όλους τους ομιλητές και πολλά τέτοια φαινόμενα εμφανίζονται μόνο σε συγκεκριμένες δομές, περιβάλλοντα ή και λέξεις. Πάντως, για τις περιπτώσεις χασμωδίας, έχουν προταθεί «κλίμακες αντηχητικότητας», στις οποίες όσο πιο αντηχητικό είναι ένα φωνήεν τόσο λιγότερο πιθανό είναι να απαλειφθεί -βλ., λ.χ., Holton, Mackridge & Φιλιππάκη-Warburton (1999: 22-23), οι οποίοι προτείνουν την κλίμακα a > o > u > e > i, και θεωρούν ότι «όταν δύο φωνήεντα συναντώνται στα όρια μορφημάτων ή λέξεων μέσα σε μια φράση, το λιγότερο ηχηρό (αντηχητικό) θα απαλειφθεί, αφήνοντας πίσω το περισσότερο ηχηρό (αντηχητικό)». Υπάρχουν εξάλλου διαφορές μεταξύ ομιλητών - του ίδιου ή διαφορετικών ιδιωμάτων: απ' εδώ - από 'δώ σ' είπα - σου 'πα. Οι πιο συχνές περιπτώσεις «έκθλιψης» αφορούν τα εξής: τα άρθρα το (μόνο πριν από ο και α), τα (μόνο πριν από α) και του (μόνο πριν από ου): τ' όνομα, τ' άλλο παιδί τ' αγόρια τ' ουρανού τα μόρια θα (μόνο πριν από α) και να (μόνο πριν από α): θ' ακούσω, ν' αφήσω· τις αντωνυμίες με (με όλα τα φωνήεντα), σε (με όλα τα φωνήεντα), μου (μόνο πριν από α, ο, ου), σου (μόνο πριν από α, ο, ου), το (μόνο πριν από α και ο), τα (μόνο πριν από α) και του (μόνο πριν από α, ο, ου): μ' άκουσε, μ' όρκισε, μ' έπιασε, μ' είδε σ' άκουσε, σ' όρκισε, σ' έπιασε, σ' είδε μ' αρέσει, μ' όρμηξε, μ' ούρλιαξε σ' αρέσει, σ' ορμάει, σ' ουρλιάζει τ' άκουσε, τ' όρκισε τ' άκουσε τ' αρέσει, τ' ούρλιαξε τις προθέσεις με (με όλα τα φωνήεντα), σε (με όλα τα φωνήεντα), από (με όλα τα φωνήεντα, αλλά σπανιότερα), για (μόνο πριν από το α): μ' άλλα, μ' όλα, μ' ουρλιαχτό, μ' ένα, μ' ηπειρώτες σ' άλλα, σ' όλα, σ' ουρλιαχτό, σ' ένα, σ' ηπειρώτες απ' άλλα, απ' όλα, (απ' ουρλιαχτό, απ' ένα, απ' ηπειρώτες) γι' άλλα Σε αρκετές περιπτώσεις, τα φωνήεντα που εξαιρούνται από τη δυνατότητα «έκθλιψης» είναι δυνατό να απαλειφθούν (με κανόνες «αφαίρεσης») - επιβεβαιώνοντας σε γενικές γραμμές την κλίμακα αντηχητικότητας: το 'να χέρι θα 'ρθω, θα 'ξερα να 'λεγα, να 'μουν μου 'πιασε, μου 'πε σου 'φερε, σου 'ρθε το 'κανε, το 'ξερε τα 'πιασε, τα 'θελε του 'δωσε, του 'πε Η απαλοιφή δε συμβαίνει ποτέ, όταν το πρώτο φωνήεν είναι κάποιο από τα άρθρα ο, η, οι: ο άνθρωπος, η Ελλάδα, οι όμορφοι, οι έξυπνες. 7. Παρουσίαση: Η ευκολότερα αντιληπτή περίπτωση για έναν αλλόφωνο μαθητή της ελληνικής θα είναι πιθανότατα η απαλοιφή ενός από δύο όμοια φωνήεντα: για άλλο → γι άλλο με έφεραν → μ έφεραν το όνομα → τ όνομα τα άκουσα → τ άκουσα Όπως φαίνεται όμως και από την τελευταία περίπτωση, πρέπει να γίνει σαφές ότι αυτή είναι μία μόνο πιθανή περίπτωση: δηλαδή, δεν αρκεί να είναι σε θέση ο μαθητής να αναγνωρίσει ότι σε μια τέτοια περίπτωση εμπλέκεται η συγκεκομμένη εκδοχή κάποιας γνωστής λέξης (άρθρου, πρόθεσης, αντωνυμίας ή μορίου) αλλά θα πρέπει να έχει επίγνωση όλων των πιθανών προελεύσεων: το άκουσα τ άκουσα τα άκουσα Αξίζει να τονιστούν όλες οι συχνές δομές που εμφανίζουν κάποιο φαινόμενο απαλοιφής τακτικά (δεδομένης ακριβώς της συχνότητάς τους): ιδιαίτερα με την περίπτωση της προστακτικής, είναι πολύ πιθανό οι συγκεκομμένοι τύποι να εμφανίζονται πιο συχνά από τους θεωρητικά πλήρεις τύπους, ειδικά με κλιτικά γ΄ προσώπου: βάλ τα, κάν το, δείξ το, φέρ το, δώσ το, ενώ αντίθετα στο α΄ πρόσωπο μπορεί να είναι αδύνατη η απαλοιφή: δείξε μας, φέρε μου, πλήρωσέ με. Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, πρέπει να γίνεται προσπάθεια να παρουσιάζονται ταυτόχρονα και οι δύο εκδοχές μιας λέξης που συχνά παρουσιάζει απαλοιφή, δείχνοντας κατά περίπτωση τους αντίστοιχους περιορισμούς. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να γίνονται επαναλήψεις σε περιπτώσεις που οι δύο εκδοχές παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές: σ το πα στο πα σου το είπα θα σ το χ αλλάξει θα στο χα λλάξει θα σου το είχα αλλάξει. 8. Σύνδεση με συναφή θέματα: ΑΤ-04 - Αναφορά στο μέλλον με το θα ΑΤ-05 - Πιθανολογικές χρήσεις του θα ΑΤ-16 - Συνδυασμοί του να σε κύριες προτάσεις ΑΤ-18 - Ονοματοποιημένες προτάσεις με να ΑΤ-19 - Επιρρηματικές προτάσεις με να (τελικές, αποτελεσματικές, υποθετικές, παραχωρητικές) ΑΤ-34 - Η σύνταξη της προστακτικής ΑΤ-45 - Η πρόθεση κατά ΓΓ-14 - Οι προθέσεις (κατάλογος και γενικές παρατηρήσεις) ΓΓ-15 - Η πρόθεση από ΓΓ-16 - Η πρόθεση για ΓΓ-17 - Η πρόθεση με ΓΓ-18 - Η πρόθεση σε ΓΓ-29 - Το οριστικό άρθρο ΓΓ-31 - Συμπληρωματικές προτάσεις που εισάγονται με το συμπληρωματικό δείκτη ότι/πως 9. Παραπομπές σε υλικό του προγράμματος: Γλωσσικές Ασκήσεις: 24-26.
Warning: Undefined array key "HTTP_REFERER" in /home/ntlab/public_html/areas/language/grammar/details.php on line 205 |
AT22_2367.doc 
Αποθήκευση Αρχείου Word
AT22_2367.pdf
