6.1. Η κυριότερη/συχνότερη χρήση του να σε κύριες προτάσεις είναι η έκφραση «τροπικότητας του ομιλητή» (δηλαδή κυρίως η επιτέλεση «κατευθυντικών γλωσσικών πράξεων»). Έτσι, συνηθέστατα σε β΄ πρόσωπο και σπανιότερα σε όλα τα υπόλοιπα (και σπανιότατα στο α΄ ενικό πρόσωπο) ο ομιλητής εκφράζει ευχές, προτροπές, επιθυμίες, διαταγές ή επιτρέπει (ή συναινεί σε) πράξεις ή διατυπώνει υποχρεώσεις για τις οποίες κατά κανόνα η «δεοντική πηγή» ταυτίζεται με τον ίδιο:

Να φύγεις!

Μια τέτοια εκφορά ανάλογα με το περιεχόμενο και τα συμφραζόμενα μπορεί να είναι είτε θετική είτε αρνητική (είτε ευχή είτε κατάρα, είτε προσταγή είτε συναίνεση).

6.2. Προφανώς η συνηθέστερη χρονική αναφορά τέτοιου είδους προτάσεων είναι μελλοντική - καθώς σε ομαλές συνθήκες ευχόμαστε, επιτρέπουμε, απαγορεύουμε, ζητούμε κάτι που πρόκειται να γίνει. Συνακόλουθα, οι τύποι που απαντούν συνηθέστερα στις κύριες εκφορές του να είναι οι μη παρελθοντικοί:

6.3. Με τη χρήση παρελθοντικών τύπων κατά κύριο λόγο, ο ομιλητής εκφράζει ευχή ανεκπλήρωτη ή ευχή που είναι ιδιαίτερα δύσκολο να έχει ικανοποιηθεί:

Με τη χρήση παρατατικού ή υπερσυντελίκου (αλλά όχι αορίστου) μπορεί απλώς να δηλώνει την αντίθεση, τη δυσαρέσκεια ή τη μετάνοιά του για κάτι που έγινε ή δεν έγινε (ή και που θα μπορούσε να γίνει στο μέλλον στην περίπτωση του παρατατικού). Η έννοια της μετάνοιας είναι ιδιαίτερα εμφανής στις εκφορές σε α΄ ενικό πρόσωπο:

6.4. Με τις ερωτηματικές κύριες προτάσεις με να ο ομιλητής συνήθως δηλώνει έκπληξη ή απορία, αναρωτιέται αν κάτι είναι δυνατό. Έτσι, μπορεί τελικά να λειτουργούν ως έμμεσες δηλώσεις ότι ο ομιλητής θεωρεί απίθανο να αληθεύει το περιεχόμενο της πρότασης:

= «Είναι δυνατό να ... ;» / «Δεν μπορώ να το πιστέψω ότι είναι δυνατό να ... »

Εκτός από το περιεχόμενο και τα συμφραζόμενα, ο επιτονισμός εδώ είναι σημαντικός παράγοντας της κωδικοποίησης του μηνύματος και της τελικής ερμηνείας.

6.5. Οι ερωτήσεις σε α΄ πρόσωπο (ενικού και σπανιότερα πληθυντικού) αποτελούν ίσως τον πιο συνηθισμένο τρόπο για να ζητήσουμε άδεια ή συναίνεση (σε αυτή δηλαδή την περίπτωση έχουμε αντιστροφή προσώπων και λειτουργιών σε σχέση με την κύρια κατευθυντική λειτουργία που είδαμε στο 6.1). Κανονικά και σε αυτές τις περιπτώσεις το ρήμα είναι μη παρελθοντικό:

Να φύγω;

Με άλλα λόγια, σε αυτές τις περιπτώσεις ο ομιλητής αποδίδει στον ακροατή την υπόσταση «δεοντικής πηγής» και ζητά την έγκριση για κάτι που είναι στη δικαιοδοσία του. Φυσικά μια τέτοια χρήση είναι εξίσου πιθανή και σε όλα τα άλλα πρόσωπα (με την εξαίρεση του β΄ προσώπου).

Σε β΄ πρόσωπο, μια τέτοια ερώτηση είναι μάλλον διευκρινιστική ως προς τη δεδηλωμένη πρόθεση του ακροατή (και με τον κατάλληλο επιτονισμό μπορεί να δηλώνει αντίθεση, δυσαρέσκεια, έκπληξη κ.ο.κ.):

= «Κατάλαβα καλά ότι προτείνεις να φύγεις;»

6.6. Οι αρνητικές εκδοχές αντιστοιχούν γενικά στις καταφατικές (όπως είδαμε παραπάνω σε σχέση με τους παρελθοντικούς τύπους). Έτσι, στην περίπτωση των μη παρελθοντικών, ο ομιλητής μπορεί να απαγορεύσει, να αποτρέψει ή απλώς να δηλώσει την αντίθεσή του σε κάτι για το οποίο «του πέφτει λόγος»:

Να μην έρθει!

Σε πολλές περιπτώσεις είναι δυνατή η παράλειψη του να και οι αντίστοιχες εκφορές μόνο με την άρνηση θεωρούνται ισοδύναμες αποτρεπτικές δομές:

Μην έρθει!

Σε α΄ ενικό πρόσωπο οι αντίστοιχες εκφορές είναι συνήθως απειλές (ή έμμεσες γλωσσικές πράξεις που δηλώνουν διαφωνία, αντίθεση, θυμό ή γενικά απόρριψη από την πλευρά του ομιλητή):

Μη σου πω τίποτε!

6.7. Πολύ πιο σπάνια και κυρίως σε προφορικές διηγήσεις, είναι δυνατό η αφήγηση να προχωρά με κύριες προτάσεις με να που αντιστοιχούν σε κύριες προτάσεις χωρίς το να:

Το υφολογικό αποτέλεσμα της χρήσης του να σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η «ζωντάνια της περιγραφής», με την κωδικοποίηση του απίστευτου ή του απαράδεκτου της ακολουθίας των γεγονότων που αφηγείται ο ομιλητής (= «Μπορείς να το φανταστείς να ... ;»).